Normal yada normalin üstünde zekaya sahip olan çocuğun dinleme, düşünme, okuma yazma, matematik becerilerinde ve yazılı anlatımda zekasına oranla beklenilenin büyük ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir bozukluktur. Bu bozukluğun nedeni olarak bireyin merkezi sinir sisteminde işleyiş bozukluğuna bağlı olmakla beraber bireyin yapısı ile ilgili olduğu varsayılıyor. Bu sorun beyinin bilgiyi kodlamasındaki problemden kaynaklandığı için birey bilgiyi geri çağırmada güçlük yaşar.
Program ile bireylerin;
- Öğrenmeye hazırlık becerilerini geliştirmeleri,
- Okuma-yazmaya hazırlık ve okuma-yazma temel becerilerini geliştirmeleri,
- Matematikle ilgili temel beceri ve kavramları günlük yaşamda kullanmaları,
- Sorun çözme, akıl yürütme, kıyas yapabilme ve analitik düşünme becerilerini geliştirmeleri beklenmektedir.
Özel öğrenme güçlüğü gösteren çocukların özellikleri
Dikkatleri çabuk dağılır. Dikkatini bir noktaya odaklamakta güçlük çekerler. Hem işitsel hem görsel alanda dikkat problemi yaşarlar.
Öğrenme güçlüğü gösteren çacuklarda algısal bozukluklar görülür.uzaklık ve derinlik algıları bozuktur. Görsel duyularda gelen uyaranları algılamada güçlük çekerler.
İşitsel ve görsel uyaranları bellekte tutmakta zorlanırlar. Herhangi bir yetersizliği olmamasına rağmen kelime ezberleme ve benzer kelimeleri ayırmada problem yaşarlar.
Çalışma becerilerini kullanmakta yetersizdir. Ödev ve projelerini planlamada güçlük çeker, verimli ders çalışma konusunda sıkıntı çekerler.
Zaman kavramına ilişkin süreçleri ve zaman kavramlarını karıştırır. Haftanın günlerini, ayları, mevsimleri, sayıları, alfabenin harf sırasını karıştırır.
Çoğunukla dağınıktırlar, masa ve çantaları düzensizdir.
Motor becerilerde yaşıtlarına oranla başarısızdırlar. İnce motor kullanımı gereken işlerde zorlanırlar.
Öğrenme güçlüğü gösteren çocuklar kendini değerlendirmede olumsuzdur ve çoğu zaman mutsuzdurlar. Arkadaş edinmede güçlük çekebilir, arkadaşaları tarafından kolay yönlendirilebilir.
Değişikliklere uyum sağlamakta zorlanırlar. Benlik saygıları düşük, özgüvenleri yetersizdir.
Özel öğrenme güçlüğü nedenleri
Doğum öcesi: annenin geçirdiği enfeksiyon, yetersiz beslenme, ilaç kullanılması, vitamin eksikliği,
Doğum sırasında: uzun ve zor doğum, beyin hasarı, çarpma
doğum aletlerinin verdiği zararlar,
Doğum sonrasında: doğduktan sonra nefes almaya başlayıncaya kadar geçen sürenin uzunluğu, başa alınan darbe, tümör, ateşli hastalık,
Kalıtsal: ailede özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin olması, kan uyuşmazlığı.
Özel öğrenme güçlüğünün çeşitleri
1.Disleksi (okuma güçlüğü)
Disleksi dinleme, konuşma, okuma, yazma, akıl yürütme ile matematik yeteneklerinin kazanılmasında ve kullanılmasında önemli güçlüklerle kendini gösteren bir öğrenme bozukluğudur. Çocuğun zeka düzeyinin normal, yeterli eğitim alıyor ve sosyokültürel çevrenin uygun olmasına rağmen ortaya çıkar.
Disleksinin belli bir tedavisi yoktur. Önemli olan sorunun erken tanımlanması, okul ve ailenin destekleyici olmasıdır.
Disleksi erken yaşta tanınabilir ancak okula çocuğun okula başlamasıyla birlikte sorun net olarak ortaya çıkar.
Belirgin disleksi özellikleri
Sınıfta dikkatsiz ve aşırı hareketlidirler, uzun süre yerlerinde oturamazlar.
İşitsel ve görsel uyaranları bellekte tutmaktası bakımından güçlük çekerler. Birbirine benzeyen kelimeleri ayırmada zorlanırlar.
Okumayı öğrenirken zorlanır, okuma bazen hiç yoktur bazen yavaştır ve akıcı değildir. Okuma hızı beklenilenin altındadır. Harf harf okur, uzun ve bilmediği kelimeleri okurken duraklar bazende hiç okuyamazlar.
Kelimeleri kısaltarak ve tahmin ederek okur.
Yazarken bazı harfleri unutur veya harf ekleyerek okur.
Yüksek sesle okurken yanlış vurgulama yapar, ritim ve tonlama bozuktur.
Harfleri birbirine karıştırır. (p, b, d, g, h, y, s, z, u ) ve ters yazar.
Rakamları ters yazar, “6-9″,”3-8″,7-4″ gibi rakamları ayırt etmede zorlanır.
Okuduğu bir öykünün veya parçanın anlamını çıkaramaz, okuduğunu anlama ve anlatmada zorluk çeker.
Bir satırı takip edemez, satırbaşlarına geçerken zorlanır.
İçinden okurken bazı sesler çıkarır.
Yazması ve kalem tutması bozuktur, çabuk yorulurlar. Yazarken satır atlarlar ve imla kurallarına uygun yazmada zorlanırlar.
Noktalı ve noktasız harfleri yazarken ve okurken birbirine karıştırırlar.
Sıralı ezber gerektiren “ayların sırası” gibi konuları ezberlerlemekte güçlük çeker. Çarpım tablosu ve ritmik saymada zorlanırlar.
Motor beceri gerektiren işlerde zorlanırlar.
Dislekside sağ-sol, yukarı- aşağı gibi kavramlar karıştırılabilir.
Diskalkuli (matematik öğrenme bozukluğu)
Sayısal ilişkileri kavramada, hesaplamada, sayısal sembolleri tanıma, kullanma ve yazmada açığa çıkan bozukluk ve yetersizliktir.
Diskalkulik bireylerin ortak özellikleri
Belleğin zayıf çalışması sebebiyle yapılan hatalı hesaplamalar,
Temel matematik becerileri içeren işlemlerin yavaş ve zor çözülmesi,
Toplama ve çarpma işlemlerinin değişme özelliğini tanımadaki yetersizlik,
Matematik problemlerinde kullanılan adım ve işlemleri sergilemede zorlanma,
Özellikle dikkatsizlik yüzünden yapılan hataların çok olması
Görsel ve mekânsal işleyiş ile ilgili problemler,
İşlemlerde sürekli on parmak kullanma,
Sayıları kıyaslamada zorlanma, negatif ve pozitif sayıları ayırt edememe, eksik yada fazla yazma,
Para üstü verirken şaşırma,
Gün, hafta, ay, mevsimler vb. kavramları anlamada güçlük çekme,
Zamanı anlatmada, yer ve yönü bulmada zorlanma,
Stratejik planlamada beceri eksikliği,
Matematikteki genel kavramları anlayamama ve hatırlayamama,
Kesirler konusunu anlamada zorlanma,
Sayıların geçtiği öğrenmelerde hafıza zayıflığı,
Matematiksel sembollerin kafa karıştırması,
Günlük hayat problemlerini anlamada, bilgileri ve olayları sıralamada zorlanma,
Basit geometrik şekilleri çizememe ve tanımlayamama.
Disgrafi (yazma bozukluğu)
Yazma alanında gelişen öğrenme güçlüğüdür. Harf ve noktalama işaretleri, dilbilgisi kullanımı, metnin yapısını örgütleme, sözcük dağarcığı kullanımında güçlükler gözlenir. Çoğunlukla ‘b-d, b-p,m-n,z-s, d-t, f-v, g-ğ’ harflerini ve ‘6-9, 10- 01, 12-21 ’ rakamlarını karıştırırlar. Bu durum okuma yeteneği ile ilişkisizdir ve zeka geriliği söz konusu değildir.
Disgrafi problemi olan çocuğun özellikleri
Yazıları dağınık ve okunaksızdır. Defterleri düzensizdir, iki çizgi arasına yazamazlar.
Tahtadaki veya okunan yazıyı defterine aktarmakta güçlük çekerler.
Kelimeleri çok yer kaplayacak şekilde aralıklı yazarlar ya da kelimeler arasında hiç boşluk bırakmadan birleşik yazarlar.
Kalem kontrolü zayıftır ve kalemi uygun pozisyonda tutamaz.
Heceleme hataları yapar, heceyi yada sözcüğü ters yazar.
Yazılı sınavlarda başarı düzeyleri düşüktür.
Yaşıtlarına orala yavaş yazarlar.
Motor beceriler zayıftır.
Özel öğrenme güçlüğü çeken bireylerin ailelerinin yapması gerekenler
1) ÖÖG hakkında bilgi sahibi olmaya çalışın. Çocuğunuzun kardeşlerine, öğretmenine ve çevrenize bu konu hakkında bilgi verin.
2) Çocuğunuzun öğretmeni ile işbirliği içinde olun.
3) ÖÖG ve beraberinde gelişebilecek sorunlarla tek başına başetmeye çalışmak sizi yoracaktır. Bu nedenle özel eğitim desteği aldırın. Öğrenme güçlüğüne eşlik eden başka problemleri varsa bunun için mutlaka önlem alın.
4) Çocuğunuz Özel Öğrenme Güçlüğü tanısı aldıysa bunun bireyin yapısıyla ilgili olduğu ve merkezi sinir sistemindeki işleyii bozukluğuna bağlı olduğunu bilin.
5) Özel öğrenme güçlüğü, tembellik ya da zeka geriliği değildir. Çoğu zaman bu güçlüğe Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu da eĢlik etse de DEHB, ayrı bir sorundur.
6) ÖÖG olan çocukların zekaları normal ya da normalin üzerindedir. Bu nedenle bazı derslerde başarısız olurken bazı derslerde de sınıfın çok çok altında performans sergileyebilirler.
7) ÖÖG olan çocukların bir kısmı, matematikte, bazıları ise okuma yazmada zorlanabilirler. Örneğin, henüz harfleri bile öğrenememişken matematikte oldukça iyi performans sergileyebilirler. Ya da okuma yazma öğrendiği halde hala sayıları ayırt etmekte güçlük çekebilirler.
8) ÖÖG olan çocukların çoğu durumlarının farkında olup bunun neden kaynaklandığını bilememektedirler. Bunun için kendilerini kötü hissetmekte ve özgüvenleri düşmektedir. Çocuğunuzun özgüven ve motivasyon sahibi olmasını sağlayın. Çocuğunuzda mutlaka takdir edebileceğiniz bir özellik vardır. Bunu bulmaya çalışın ve bunu çocuğunuzu motive etmede kullanın.
9) ÖÖG olan her çocuğun güçlük yaşadığı alanlar farklıdır. Çocuğun güçlü yanları ve desteğe ihtiyaç duyduğu alanlar belirlenip buna göre öğretme teknikleri ile desteklenmesi gereklidir.
10) Kendi başına yapabileceklerini, onun yerine siz yapmayın. Aşırı koruyucu olmayın. Çocuğunuzun diğer çocuklarla aynı yeteneklere sahip, ancak biraz daha fazla zamana, tolerans ve anlayışa ihtiyacı olduğunu unutmayın.
11) Öğrenme güçlüğü olan çocuklar, yaşadıkları başarısızlıklardan dolayı, genellikle öğrenmeye pek hevesli olmazlar. Bu çoğunlukla okuma-yazma içeren ödevlerle uğraşmaktan kaynaklanır. Annebabalar, her gün sıkıntı yaşamak yerine programlı çalışmalarla daha iyi sonuçlara ulaşabilirler.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu bireyin yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe ve dikkat sorunlarıyla kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur. Dikkatlerini organize edemez, planlı çalışamazlar.
Genellikle 3 yaş civarında, çocuğun yaşından beklenen dikkati sürdüremediği ya da akademik, sosyal, davranışsal sorunlar yaşamaya başladığı görülür. Fakat tanı genellikle, farklı zihinsel becerilerin de işin içerisine girdiği ilkokul yıllarında konulmaktadır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun 3 belirti kategorisi vardır.
Dikkat eksikliği
Dikkatinin kolayca dağılır ve buna bağlı hatalar yapar,
Dış uyaranlara dikkati kolayca dağılır,
Ev ödevi, der içi etkinlikler gibi çaba gerektiren görevlerden kaçar, ayrıntılara önem vermez,
Başladıkları işi yarım bırakır, devamlı dikkat ve emek isteyen işler yapmak istemezler,
Görevi bitirmek için gereken eşyaları kaybeder, görev ve etkinlikleri düzenlemede zorlanır,
Kendisi ile konuşulanı dinlemiyormuş gibi görünürler.
Aşırı hareketlilik
Oturduğu yerde sık sık ayağa kalkar, ellerini ve ayaklarını oynatır,
Belirli süre bir yerde oturamaz,
Boş zaman etkinliklerine sessiz bir biçimde katılamaz ya da sessiz bir biçimde oyun oynayamaz,
Sessiz ve sakin şekilde oyun oynayamaz ve çok konuşur.
İmpulsivite / tepkisellik
Sorulan soru tamamlamadan cevap verir,
Başkasının sırasının bitmesini beklemede zorluk çeker,
Uygun olmayan zamanlarda sohbete başlar,
Başkasının sözünü keser, oyunlarında araya girer,
Sürekli birşeylere veya kişilere çarpmak gibi kazalara sebep olurlar, davranışlarının sonucunu değerlendiremezler,
Ayrıca DEHB olan çocuklar sonucunu düşünmeden tehlikeli aktivitelerle uğraşırlar.
DEHB nedenleri
Asıl sebebi tam olarak bilinmesede nörolojik ve genetik faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Gebelikte ilaç ya da alkolkullanımı, enfeksiyonlar, zor doğum, düşük doğum ağırlığı ve beyin travması bu çocukların özgeçmişlerinde daha sık bildirilmiştir.Çevresel faktörler yada aile tutumları DEHB oluşumuna neden olmadığı düşünülmektedir.